Nakon svečanog otvaranja XIX Međunarodnog festivala glumca – Nikšić 2023 i dodjele Nagrade „Veljko Mandić“, koja se bijenalno i tradicionalno uručuje za doprinos pozorišnom stvaralaštvu u Crnoj Gori, takmičarski program glumačke smotre počeće izvođenjem predstave „Ivanov“, Narodnog pozorišta Sarajevo, najstarije i najveće teatarske kuće Bosne i Hercegovine i jedne od najznačajnih u Jugoistočnoj Evropi.
Premijera ove drame ruskog pisca Antona Pavloviča Čehova, u režiji Paola Mađelija, izvedena je u Sarajevu početkom decembra prošle godine. Adaptaciju teksta i dramaturgiju uradila je Željka Udovičić Pleština. Scenografija je djelo Lejle Hodžić i Paola Mađelija, a Hodžić je uradila i kostime. Reditelj Mađeli osmislio je i scenski pokret. Muziku potpisuju Damir Martinović Mrle i Ivanka Mazurkijević. Klavir i glas pripada Isidori Ratković, koja je i asistentkinja reditelja.
U predstavi igraju: Aleksandar Seksan(Ivanov / Nikolaj Aleksejevič), Amra Kapidžić (Ana Petrovna, njegova žena, rođena Sara Abramson), Zijah Sokolović (Šabeljski / Matvej Semjonovič, grof, njegov ujak), Ermin Sijamija (Lebedjev / Pavle Kirilovič, predsjednik Zemaljske uprave), Ejla Bavčić (Zinaida Savišna, njegova žena), Maja Izetbegović (Saša, kći Lebedjevih), Ermin Bravo (LJvov / Jevgenije Konstantinovič, ljekar), Merima Lepić Redžepović (Babakina / Marfa Jegorovna, mlada udovica, posjednica, kći bogatog trgovca), Slaven Vidak (Kosih / Dimitrije Nikitič, finansijski činovnik), Aldin Omerović (Borkin / Mihailo Mihailovič, dalji rođak Ivanova, upravnik njegova imanja), Mediha Musliović (Avdotja Nazarovna, žena neodređene profesije), Dino Bajrović (Bankar), Mak Čengić (Gavrilo).
Izvoditi Čehovljev tekst, posebno ako se to odnosi na višeznačno i višeslojno djelo, poput „Ivanova“ u svakoj pozorišnoj sredini je praznik, pa tako i početak repertoara Festivala u Nikšiću predstavlja poseban teatarski događaj, prije svega zbog nove, „maestralne“ postavke reditelja Paola Mađelija.
Dramska klasika, kako je ocijenio Dino Mustafić, direktor Narodnog pozorišta Sarajevo, poznati bosanskohercegovački reditelj, bez sumnje „propituje brojne teme i problem koji su u Mađelijevoj vizuri Čehova aktuelni i u današnjem vremenu, što zapravo pokazuje da se ljudi u proteklih stotinu godina nijesu puno promijenili. Nemogućnost ostvarenja ljubavi, totalni manjak empatije i saosjećanja, gubitak moralnih vrijednosti i beskrajna dosada, problem ispraznosti, beznađa, besperspektivnosti i melanholije, koji su, čini se, jednaki u Čehovljevom kao i u našem vremenu, nijesu jedini interes ove predstave. Naš Čehov u XXI vijeku jeste slika fragilnog života, naše ljudske krhkosti, pa i ova predstava radikalno i ogoljeno svodi ovu univerzalnu priču na dešifriranje novih značenja u kojima nema krivih i pravih junaka, već samo usamljenih“, cijeni Mustafić.
Dramaturškinja Željka Udovičić Pleština, pozivajući se na Stanislavskog, naglašava „da Čehov umije kao niko odabrati i prikazati ljudska raspoloženja, prožeti ih scenama oštro suprotnog karaktera iz svakodnevnog života i posuti ih sjajem čistoga humora. I sve on to radi ne samo kao umjetnik profinjenog ukusa, nego i kao čovjek koji poznaje tajnu vlasti nad srcima glumaca i gledalaca. Prenoseći ih neprimjetno iz jednog raspoloženja u drugo, on vodi ljude nekuda sa sobom.“ Stoga prilikom inscenacije ovog Čehovljevog djela, pojašnjava Udovičić Pleština, nijesu „mogli zaobići činjenicu da se i mi danas, baš kao i društvo sa imanja Lebedjevih ili pak Ivanovih, krećemo u grupama, a zapravo smo čitavo vrijeme osuđeni na samoću… Zato ova predstava prepušta glumcu da u situaciji pronađe i predstavi vlastitu istinu, da instrumente svoje duše zajedno s emotivnim i životnim iskustvima prepusti scenski zadanom okviru“, pojašnjava dramaturškinja ovog scenskog djela.
Reditelj Paolo Mađeli je do sada postavio sve što je Anton Pavlovič napisao za teatar i većinu tih predstava radio je sa dramaturškinjom Željkom Udovičić Pleština. Mađeli ističe da su se on i Udovičić Pleština dugo razmišljali o inscenaciji drame „Ivanov“. Međutim, odlučivši se na taj korak brzo su shvatili da su se „uhvatili u koštac sa gotovo neosvojivom planinom.“ Napori savladavanja te planine bili su im izuzetno zanimljivi i sudeći po dosadašnjoj reakciji publike, uspjeli su da se „popnu na vrh, zajedno sa svim ljudima koji čine ovu predstavu.“ Tu avanturu, ističe Mađeli pripremali su mjesecima.
„Naš teatar, a vjerujemo i teatar Antona Pavloviča, nije ono pozorište koje traži na sceni imitaciju života, već je onaj teatar koji traži njegovu sintezu“, pojasnio je reditelj Mađeli. On naglašava da je cijela ekipa nastojala, prije svega, da jasnoćom i poniznošću dođe do sinteze, do „sintetičkih misli“ koje su im bile vodilje:
„Ivanov je priča jednog promašaja zvanog život.
Ivanov je pripovijetka našeg bola.
Ivanov je borba protiv hipokrizije, neuroze i samoće koju nam svijet nameće.
Ivanov je priča o prijateljstvima, izgubljenim ljubavima i osjećanjima koja se nikad nisu realizovala.
Ivanov: o fragilnosti života i o ljutnji zbog svijesti koju imamo o njoj.
Ivanov: mirisi, boje, glasovi izgubljenih očiju u neprestanoj potrazi za nečim što u vanjskoj stvarnosti više ne postoji, ali u unutrašnjoj stvarnosti proizvodi zaglušujuću buku koja zapravo znači smrt“, zapisao je Mađeli u rediteljskoj bilježnici.
Lejla Hodžić, scenografkinja i kostimografkinja objašnjavajući ideju za prostor i kostime za producentsku knjižicu izjavila je da duga „drvena klupa na pozornici, ostaci proslave nekog rođendana na podu, orkestarska rupa koja liči na ʹzatvorʹ i nekoliko lustera položenih na pod kao kraj neke neobavljene fešte“, postavljaju pitanje: „Da li tu feštu možemo nazvati život?“ I kostimi su u potpunosti u službi priče koje označava kraj jednog života, tako da oni „nemaju samo funkcionalno značenje, već jedno poetično i alegorijsko“.
Narodnom pozorištu Sarajevo ovo nije praizvedba Čehovljeve drame „Ivanov“. Prvi put je izvedena na sceni tog Pozorišta 1973. godine, u režiji Josipa Lešića, a povodom jubilarnih – 30 godina umjetničkog rada bosanskohercegovačkog glumca Reihana Demirdžića. Demirdžić je za ulogu Ivanova dobio Dvadesetsedmojulsku nagradu BiH.